Skip to main content

Ti peggad nga itden ti aflatoxin

By

Ni Rey E. Andres

Adda risgo nga itden ti saan nga umno a pannakaaramat dagiti kemikal a ganagan ken pestisidio iti panagtalon. No maabuso ti pannakaaramat kadagitoy a kemikal, apektaranna ti salun-at dagiti tattao ken dagiti ayup.

Ngem saan laeng a ti panagaramat kadagitoy a kemikal ti nasken nga annadan dagiti mannalon. No maminsan, tumaud ti risgo kadagiti apitda nga isu ti angipangta iti salun-atda ken dagiti tarakenda nga ayup.

Maysa kadagitoy ti dakes nga epekto dagiti buot a kadawyan a tumubo kadagiti apit a mangparnuay kadagiti makasabidong nga elemento a mangdadael iti salun-at dagiti mangan kadagiti apitda.

Pagarigan, iti biang ti mani ken mais, kadawyan a tumaud kadakuada ti makasabidong nga elemento a parnuayen dagiti buot. Maawagan dagitoy nga elemento iti mycotoxins. Adda dagiti sumagmamano a klase ti mycotoxins a parnuayen dagiti buot ket maysa kadagitoy ‘tay maaw-awagan iti aflatoxin. Kuna dagiti sientista a napeggad ti aflatoxin iti salun-at dagiti tattao ken animal.

Dakkel ti gundaway a kontaminado iti mycotoxin dagiti apit a mani ken mais no makakita kadagiti nangisit a pulbos a nangkalupkop kadakuada. Addaan dagitoy nangisit a pulbos iti aflatoxin.

Segun kadagiti eksperto ti agrikultura, napigsa a klase ti sabidong ti aflatoxin a mangted iti risgo kadagiti produkto ti agrikultura gapu iti grabe nga ipaayna iti salun-at ti tao ken dagiti ayup.

Tapno maliklikantayo dagiti peggad nga ipaay ti aflatoxin, nasken a maammuantayo dagiti sagudayna tapno ammotayo no kasano a maliklikan ti itataudda iti apittayo.

Dagiti buot ken mycotoxins
Agkanaig ti buot ken mycotoxins. Ngem saan nga amin a buot ket makasabidong ta maibilang met dagiti masidsida nga uong a kapamilia dagiti buot. Nabiag nga organismo ti buot ngem awanan daytoy iti chlorophyll, ti berde a banag kadagiti gagangay a mula nga isu ti kasapulanda tapno makapataudda iti bukodda a taraon.  Ngarud, no awananda iti chlorophyll, saanda a makapatud iti taraonda isu nga agdependarda kadagiti dadduma nga organiko a bambanag tapno agbiagda.

Nupay adda dagitay barayti ti buot a makatulong kadatayo, kaaduanna kadagitoy ti makasabidong. Pagarigan, ti lebadura (yeast) ket importante iti pannakaproseso dagiti tinapay, arak, ken serbesa. Mausar pay daytoy a buot iti komersial a produksion dagiti antibiotics, bitamina, enzymes, ken dagiti organiko nga asido.

Adda pay dagiti buot a makatulong iti alisto a pannakalungsot dagiti basura iti talon tapno agbalinda a kompos ken organiko a ganagan. Adda met dagitay buot a mangted iti impeksion ken panagbubudo iti kudil. Iti biang dagiti apit a mais wenno mani, kadawyan nga umatake dagiti buot sakbay ken kalpasan ti panagani.

Kuna dagiti eksperto a ti agbaliwbaliw a klima ti aglawlaw ti manggutigot kadagiti buot tapno agraira ken umatakeda, nangruna dagiti buot nga agpatpatanor iti aflatoxin. Gagangay a nababa ti kalidad ken balor dagiti produkto a kinapet ti buot. No dadduma, saan payen a kayat dagiti tattao nga ipakan kadagiti dingoda.

Ti aflatoxin
Kuna dagiti eksperto a napigsa nga agparnuay iti elemento a carcinogen ti aflatoxin. Ti carcinogen ket maysa nga elemento a mangtignay tapno maparnuay kadagiti selula ti kanser. Maparnuay ti aflatoxin babaen iti buot a maawagan iti Aspergillus flavus ken Aspergillus parasiticus. Agtubo dagitoy a buot kadagiti produkto no mabayagda a mailinong kalpasan ti apit, wenno nadam-eg ti lugar a nakaipempenanda. Mais, mani, kopra ken kahoy (cassava) dagiti produkto a kadawyan a maapektaran iti aflatoxin.

No makakaan dagiti animal ken tao kadagiti apit nga apektado iti aflatoxin, bumaba ti resistensiada nga isu ti pakaigapuan ti ipapatayda. Kuna dagiti eksperto a malasin nga apektado iti aflatoxin dagiti animal no mangrugin a bumaba ti timbangda, awan ganasda a mangan, ken kumapsut ti naturalesada. Kadagiti manok ken pato a biktima ti aflatoxin, bumassit ti bilang ti mayitlogda, bassit ti mapesaan nga itlog, narasi ti ukis dagiti itlog, adda impeksion ti dalemda, ken madadael ti kidney-da.

Kadagiti dadakkel nga animal kas iti nuang ken baka, kumuttongda, awan ganasda a mangan, bassit ti gatas iti susoda, ken ti kaadda ti ramen nga aflatoxin M1 kadagiti patanorenda a gatas.

No tao met ti mabiktima ti aflatoxin, saan a karkardayo nga agsagaba iti kanser ti dalem ken kidney. No met malang-ab wenno mayapros iti kudil ti aflatoxin, mangted daytoy iti panagbubudo, rigat ti panaganges, panagbubudo ti mata, ken pannakasabidong.

Adda pay dagiti dadduma a sakit nga aflatoxin ti gapuna. Dagitoy dagiti cirrhosis (sakit ti dalem), ulser, ken ti aw-awaganda sadiay Thailand, Malaysia, New Zealand, Czechoslovakia, Amerika, Valenzuela, ken Europa a Reyes Syndrome. Ti Reyes Syndrome ket sakit a mamagdakkel iti dalem ken kidney. Gurigor, kombulsion, ken panagsarsarua ti kadawyan a pagilasinan iti tao a naapektaran iti daytoy a sakit.

Kasano a malapdan
Kas naagapad itay, mapasamak ti kontaminasion kadagiti talon ken iti kamarin. Umatake ngamin dagiti buot no mabayag a saan a mailinong dagiti produkto kalpasan a naapitda, ken no mabaybay-anda nga atakaren dagiti insekto. Ngem mabalin a malapdan ti panagtaud dagiti buot nga agparnuay iti aflatoxin no agmula kadagiti barayti a naandur kadagiti buot ken baliwbaliwanda dagiti klase ti imulmulada kadagiti talonda. Iti Ingles, maawagan daytoy a sistema iti crop rotation. Nasken met nga umno ti sistema ti panagpadanum, panagganagan ken ti panangpaksiat kadagiti peste ken sakit. Masapul pay nga umno ti panawen a panagapit.

No nasapa unay a maapit dagiti produkto, dakkel ti risgona a tumaud dagiti buot kadakuada. Kalpasan ti panagapit, insigida nga ibilag dagiti produkto tapno bumaba ti porsiento ti linaonda a dam-eg. Iti biang ti mais, masapul nga umabot ti 14 a porsiento ti dam-eg dagiti bukel sakbay nga impempenda. Kasta met ti mani.

Annadan a masugat  dagiti bukel no ukisanda. No adda dagiti ngumisit a bukbukel, ikkaten dagitoy. Bayat ti pannakaidulin dagit apit, kitaen no adda umdas nga espasio iti baet dagiti pempen tapno adda libre a pagdakiwasan ti presko nga angin.

Saanyo nga ipempempen dagiti mais iti nasursurok ngem 10 nga aldaw no dida pay napusi. Diyo met uk-ukisan dagiti mani no addaan daytoy iti 26 a porsiento, wenno nasursurok pay, a dam-eg. Dikay’ met agar-aramat kadagiti plastik a sako a pagipempenan ta narigat nga agawaaw ti ling-et dagiti bukel.

No yaplagda kadagiti semento, masapul nga agpapada ti kaingpis dagiti genned ken ti kinamaga dagiti bukel kadagiti sako.

Labels:

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Empanada festival: A celebration of good taste and good life

By
By Dominic B. dela Cruz & Leilanie G. Adriano Staff reporters BATAC CITY—If there is one thing Batac is truly proud of, it would be its famous empanada-making business that has nurtured its people over the years. Embracing a century-old culture and culinary tradition, Batac’s empanada claims to be the best and tastiest in the country with its distinctive Ilokano taste courtesy of its local ingredients: fresh grated papaya, mongo, chopped longganisa, and egg. The crispy orange wrapper and is made of rice flour that is deep-fried. The celebration of this city’s famous traditional fast food attracting locals and tourists elsewhere comes with the City Charter Day of Batac every 23 rd  of June. Every year, the City Government of Batac led by Mayor Jeffrey Jubal Nalupta commemorate the city’s charter day celebration to further promote its famous One-Town, One Product, the Batac empanada. Empanada City The Batac empanada festival has already become...
9 comments
Read more

Free dormitories eyed for Nueva Era students in LC, Batac

By
 Nueva Era mayor Aldrin Garvida By Dominic B. dela Cruz ( Staff Reporter) Nueva Era , Ilocos Norte—The municipal government here, headed by Nueva Era mayor Aldrin Garvida is planning to establish dormitories in the cities of Laoag and Batac that will exclusively cater to college students from the said cities. “Sapay la kuma ta maituloyen iti mabiit tay ar-arapaapen tayo ken iti munisipyo a maipatakderan kuma dagiti annak tayo a college students nga agbasbasa idiay siyudad iti Batac ken Laoag iti libre a dormitoryo a bukod da ngem inggana nga awan pay ket an-anusan mi paylaeng nga ibaklay kenni apo bise mayor iti pagbayad da iti kasera aggapu iti bukod mi a suweldo malaksid dagitay it-ited iti munisipyo ken iti barangay nga stipend da kada semester, ” Garvida said.    Garvida added that the proposed establishment of dormitories would be a big help to the students’ parents as this would shoulder the expenses of their children for rent and likewise they would feel...
Post a Comment
Read more

P29 per kilo rice sold to vulnerable groups in Ilocos region

By
BBM RICE. Residents buy rice for only PHP29 per kilo at the NIA compound in San Nicolas town, Ilocos Norte province on Sept. 13, 2024. The activity was under a nationwide pilot program of the government to sell quality and affordable rice initially to the vulnerable sectors. (Lei Adriano) San Nicolas , Ilocos Norte —Senior citizens, persons with disability, and solo parents availed of cheap rice sold at PHP29 per kilogram during the grand launching of the Bagong Bayaning Magsasaka (BBM) Rice held at the National Irrigation Administration compound in San Nicolas, Ilocos Norte province on Sept. 13, 2024. “ Maraming salamat Pangulong Ferdinand R. Marcos Jr. sa inyong pagmamahal sa Region 1 lalong-lalo na sa bayan namin sa San Nicolas,” said Violeta Pasion, a resident Brgy.   18 Bingao in this town. The low-priced grains were sourced from the National Irrigation Administration’s (NIA) contract farming with irrigators' association members in the province. Along with Pasion, Epi...
Post a Comment
Read more