Skip to main content

Siak ni Ilokano ken igpilko a saluyot iti Kailokuan ditoy Hawaii

Pakauna:
Adda idi naituyang a pasalip a kastoy: Ti tema para ti salaysay iti Iloko ket “Ti Pagsasaom, Ti Pagsasao a Filipino, Ti Pagsasao Ti Lubong, Napateg!” (Wika Mo, Wikang Filipino, Wika ng Mundo, Mahalaga!), wenno ania man a tema maipanggep iti panagduduma dagiti pagsasao ken kultura iti Filipinas.


Daksanggasat kunami ta saanmi a naikamat ti pakisalipmi gapu iti dimi naliklikan a rason.   

Siak ken ti igpilko a saluyot Kailukoan
Tema: Ti Pagsasaom, Ti Pagsasao a Filipino, Ti Pagsasao Ti Lubong, Napateg!

Uray no ibagada nga udongak a naggapu iti awaymi iti Tapao, Sinait, Ilocos Sur, a sagpaminsan nga awagak iti Sta. Romana kadagiti sursuratek a daniw wenno piksion a sarita; uray ibagada a mintalonak a sakasaka ken agsidsida ti saluyot ken kinaratay a tinuno ken sinarukang a kilebban, diak man la maitured nga ilibak a maysaak a napeklan nga Ilokano.

Namulagatak ti kina-Ilokanok. Nayanakak iti kalapaw iti bangkag a paglemlemmengan dagiti nagannak kaniak iti tartaraudi ti maikadua a gubat ti sangalubongan [WWII]. Dimmakkelak iti arubayan ti dadapilan ken anawang a paglutuan ti basi wenno tagapulot.  Talon ken bangkag la ti nakasursuroak nga agbiag.

Idi nalpasko ti elementaria a nakasursuruak nga agbasa iti “Pepe and Pilar”, saanak a dagus a nakastrek iti sekundaria gapu iti rigat ti biag idi tartaraudi ti 50’s.. ken isu metten ti pannakaulilak iti ina. Agarup walo a tawen, naud-odak ti amak, a nagpaay a kas ina-amak,  a sumrekak met la iti sekundaria.

Idi katengngaan ti 1966 kalpasan a nalpasko ti haiskul, nagtawatawak iti siudad ti Manila tapno makigasanggasat. . Timmulungtulongak a nagkatam, nagliha, nagbarnis kadagiti maaramid a tugaw, lamisaan, kabinet, aparador iti maysa a paktoria ti furniture iti Pasay. Nupay awan ti sueldok ngem naimbag la a pangikarok iti libre a panagyanko iti bodega. Nakasarakak ti padak nga Ilokano, inyam-ammonak iti maysa a porman nga agtrabaho iti Chinese Cemetery iti Tabunting. Nagtrabahoak iti sementario dagiti sanglay. Naipayrollak iti nagan a Genaro Guzman a nakabakasion idiay probinsiada a Cagayan. Agaramidkami iti panteon ken tanem. Tinapa ken ginasa nga itlog a nabatiran ti tarong ti inaldaw a balonko iti trabahok. Diak inggingina ti rigat iti pannangged uray tallo a pesos la ti sueldo ti maysa nga aldaw.

Naglabas ti aldaw ken  tawen, naukagan ti papelesmi nga agabrod.

Naigasatak ti immay iti Hawaii idi1971.  Kadagiti pagaplikarak iti trabaho idi nabiitak pay a simmangpet iti Hawaii, ibagak latta nga Ilokanoak.

Plantasion ti kaunasan ti immuna a trabahok . Diak inlimed iti aplikasionko a nalpasko iti kolehio. Agikay-o iti daga.  Agmula ti unas. Nagbodegero. Adu a kita ti trabaho a naggalawitak. Ket napagasatanak pay a nagopisial iti Union dagiti mangmangged.  Kaaduan ti Ilokano ditoy. Adu ti sakada, ken annak dagiti sakada.

Gapu iti kina-Ilokanok, ammok ti agsao iti tallo a pagsasao: Ilokano, Tagalog ken English, innaladak ti management nga agtrabaho iti Employee Relations  wenno Personnel [Human Resources no dadduma ti awag].

Naigamerak iti komunidad dagiti Filipino. Naisursurotak kadagiti kombension ken iti sumagmamano a warnakan iti Hawaii. Kaaduan a panagiwarnakan ti maited nga akem kaniak.

Nagpaayak nga Ilokano Editor kadagiti sumagmamano a warnakan ditoy.

Iti man sangbassit a programak iti radio, Ilokano ti panagsaritak.

Idi agkasapulanda iti translator iti City & County Charter, binirokdak a nagipatarus. Uray met dagiti paset ti Hawaii Revised Statute, adda met dagiti paipatarusda kaniak. Dagiti brochure ti banko, ti Civil Right Commission, Commission on Aging ken dadduma a sanga ti gobierno, ti Bus Company, agipatarusak met kadagiti brochureda.

No adda agaplikar iti benepisioda kadagiti unemployment iti State of Hawaii, kas maysa nga empleado ti Department of Labor and Industrial Relations iti estado ti Hawaii, ayabandak nga agipatarus.

No agsaritaak iti simbaan maipapan iti Stewardship Workshops ken Seminar, iballaetko latta ti kinasaluyotko aglalo a no madlawko a kaaduan nga audienceko ket Ilokano met.

Gapu iti kina-Ilokanok, ken maysa nga Asiano, kadagiti komperensia iti Asian American Ministry & Church Planting and Development, nakadkadanonak iti Virginia, Texas, California, Seattle, Washington, ken Washington DC.

Dagiti rehion, probinsia a naggapuan ni Ilokano: Abra, Benguet , Cagayan, Ilocos Norte , Ilocos Sur, Isabela, La Union, Mountain Province, Nueva Vizcaya, Pangasinan, pasetna  Tarlac.

Ti igpilko a saluyot, wenno Ilokano a pagsasao, kas medium para kadagiti adu a kailokanuan, impadasko nga intukit kadagiti seminar ken workshop dagiti gunglo dagiti mannurat iti Hawaii babaen iti panagsaritak iti maipapan iti Literatura, Pagsasao ken iti pannakasalimetmet ti kultura ti Amianan kas iti Nakem Conference,  Kammayyet iti Amianan ken Ilokano a Kultura a nagsaritaan met dagiti sabsabali a panelista iti bukodda a tay-ak ken pagsiriban.

Idi simrekak iti Local 368, wenno Laborers International Union of North America {LIUNA], matandaanak ti kinunana ni Mr. Benjamin Saguibo, Treasurer & Business Manager iti Local 368: “I based my decision to hire you because of your wealthy background in Ilokano dialect, as a writer and community organizer.”

Malaksid a maysaak nga Organizer iti local Union ken Business Agent, siak pay ti agsurat iti Ilokano seksion iti “The Laborers” ti agbinulan a pagiwarnak ti aganay nga innem a ribu a kameng. Kaaduanna ngamin ti Ilokano kadagiti kameng. Tulongak pay dagiti kameng iti pannakaipaawat dagiti benepisioda kas iti insurance, life ken health insurance. Maayabanak iti hearing no adda dagiti agipila iti panagawatda iti Workmens Compensation, ken dadduma pay.

Iti las-ud ti lima a tawenko a nagpaay a presidente ti Gumil  Oahu [Agosto1996-Hulio 2001], saanko latta a sininaan ti Bannawag. Nupay adda dagiti aktibidadko iti simbaan ken komunidad, isibangko latta ti agsurat iti daniw, salaysay ken damag. 

Ti Bannawag ti maysa kadagiti magasin a basbasaek [ken pagsursuratak] Ubingak pay ngamin idi rugiak ti agbasa. Malagipko nga addaak idi iti Grade I iti Sta. Cruz Elementary School, Sinait, Ilocos Sur. . Diak liwayan ti gumatang iti tunggal lawas.

Napateg daytoy pagsasaok nga Ilokano. Kadagiti ania man nga opisina kadagiti nadumaduma a sektor ti pribada a kompania ken industria, gobierno ken serbisio publiko, adda latta dagiti empleado nga Ilokano.

Ipategko ti pagsasaok nga Ilokano gapu ta daytoy laeng iti maysa kadagiti pakaidasigak iti sabali. Siak, ti kaputotak, daytoy ti tawidko. Daytoy ti kawesko, ti galadko, ti kannawidak, ti kinaasino  ken kinataok. Daytoy ti kulturak.

Dayawko ti kina-Ilokanok. Siak ket siak latta tay naggapu iti kasaluyotan idiay Ilocos. Ditoy Hawaii, segun ti estatistika, aganay a 46,000 dagiti agsasao iti Ilokano a kas kaniak.

Dilak daytoy. Isu ti kangrunaan a mediumko a makipatang ken makikomunikasion iti padak nga Ilokano.

Uray dagiti saan nga Ilokano. Adalenda metten ti Ilokano idiay University of Hawaii, Manoa Campus.

Kadagiti korte, napateg met ti pagsasao nga Ilokano. Adda latta dagiti interpreter para kadagiti makasuan a ka-Ilokanuan a makasapul ti nalinlinteg a pannakailawlawag. Uray kadagiti kampania iti politika, aramatenda dagiti Ilokano nga agsurat ken agkampania.

Iti kaudian a sensus ti 2010, aganay a 1,385,498 ti populasion ti Hawaii. 18% [225,359] ti Filipino; 80-85 %[165,114] dagiti Ilokano ken a mabalin nga agsaoda met iti Ilokano. Iti kaudian a sensus a rimmuar iti nabiit, aganayen a 1,431.603—rank number 2 ti Filipino a linabsanna ti Hapon,

Burikko daytoy pagsasaok. Lenguahek daytoy. Balonko daytoy a naggapu idiay away. Tawidko daytoy kadagiti apong Baket ken Apong Lakay.


Kas kadakami nga agburburnay ken agbasbasi ken agar-aramid iti tagapulot, ti Ilokano a  pagsasaomi ti nangmuli ti biagmi.(To be continued)

Comments

Popular posts from this blog

Free dormitories eyed for Nueva Era students in LC, Batac

 Nueva Era mayor Aldrin Garvida By Dominic B. dela Cruz ( Staff Reporter) Nueva Era , Ilocos Norte—The municipal government here, headed by Nueva Era mayor Aldrin Garvida is planning to establish dormitories in the cities of Laoag and Batac that will exclusively cater to college students from the said cities. “Sapay la kuma ta maituloyen iti mabiit tay ar-arapaapen tayo ken iti munisipyo a maipatakderan kuma dagiti annak tayo a college students nga agbasbasa idiay siyudad iti Batac ken Laoag iti libre a dormitoryo a bukod da ngem inggana nga awan pay ket an-anusan mi paylaeng nga ibaklay kenni apo bise mayor iti pagbayad da iti kasera aggapu iti bukod mi a suweldo malaksid dagitay it-ited iti munisipyo ken iti barangay nga stipend da kada semester, ” Garvida said.    Garvida added that the proposed establishment of dormitories would be a big help to the students’ parents as this would shoulder the expenses of their children for rent and likewise they would feel more secured

Empanada festival: A celebration of good taste and good life

By Dominic B. dela Cruz & Leilanie G. Adriano Staff reporters BATAC CITY—If there is one thing Batac is truly proud of, it would be its famous empanada-making business that has nurtured its people over the years. Embracing a century-old culture and culinary tradition, Batac’s empanada claims to be the best and tastiest in the country with its distinctive Ilokano taste courtesy of its local ingredients: fresh grated papaya, mongo, chopped longganisa, and egg. The crispy orange wrapper and is made of rice flour that is deep-fried. The celebration of this city’s famous traditional fast food attracting locals and tourists elsewhere comes with the City Charter Day of Batac every 23 rd  of June. Every year, the City Government of Batac led by Mayor Jeffrey Jubal Nalupta commemorate the city’s charter day celebration to further promote its famous One-Town, One Product, the Batac empanada. Empanada City The Batac empanada festival has already become an annua

P29 per kilo rice sold to vulnerable groups in Ilocos region

BBM RICE. Residents buy rice for only PHP29 per kilo at the NIA compound in San Nicolas town, Ilocos Norte province on Sept. 13, 2024. The activity was under a nationwide pilot program of the government to sell quality and affordable rice initially to the vulnerable sectors. (Lei Adriano) San Nicolas , Ilocos Norte —Senior citizens, persons with disability, and solo parents availed of cheap rice sold at PHP29 per kilogram during the grand launching of the Bagong Bayaning Magsasaka (BBM) Rice held at the National Irrigation Administration compound in San Nicolas, Ilocos Norte province on Sept. 13, 2024. “ Maraming salamat Pangulong Ferdinand R. Marcos Jr. sa inyong pagmamahal sa Region 1 lalong-lalo na sa bayan namin sa San Nicolas,” said Violeta Pasion, a resident Brgy.   18 Bingao in this town. The low-priced grains were sourced from the National Irrigation Administration’s (NIA) contract farming with irrigators' association members in the province. Along with Pasion, Epi