Skip to main content

Agnanayon a gameng

Ni Jayson Lorenzo Antonio
Contributor

Masarakan ti ili a Piddig iti kabanbantayan a paset ti probinsia ti Ilocos Norte. Masarakan daytoy iti nagbaetan ti dua a karayan Guisit ken Dingris. Nasin-aw tin danum dagitoy dua a karayan a kasda la ipasimudaag ti naraniag a masakbayan dagiti agindeg iti daytoy a lugar. Dagiti immuna a nagindeg iti ili ti Piddig ket dagiti Tingguian. Isuda ti nangwaknit iti lugar ket pinagbalinda ti kabanbantayan a paset ti lugar a pagtatalonan. Ti Piddig ket dati a managnaganan iti Pidipid a kayatna a sawen, lugar a masarakan iti turod ken bambantay.

Nabuangay ti Piddig kas maysa a visita ti Dingras a kayatna a sawen maymaysa ti padi wenno curaparroco kadagitoy a lugar. Dagiti papadi nga Agustino ti immuna a grupo ti misionero nga  immay nangitandudo ti Kristiyanismo iti lugar.

Ni Apo Santa Ana, nga ina ni Birhen Santa Maria ti patron ti ili. Maikadua laeng ni San Isidro de Labrador a patron dagiti mannalon. Nagbalin a parokia idi tawen 1770. Mabigbigbig ti Piddig a pakairamanan ti sibubukel a probinsia ti Ilocos Norte gapu iti Basi Revolt. Idi panawen ti Kastila, kinontrolda ti panagaramid iti basi. Nailaga ti basi iti kultura ni Ilokano. Naibinggas ti kinapategna manipud iti pannakaiyanak, panagkanaganan, panagkallaysa, ipapatay ken dadduma pay nga aramid. Kas man la awan pateg ti ritual nga aramiden dagiti Ilokano no awan maisagana a basi. Isu nga idi gandaten dagiti

EspaƱol a tagikuaen ti bukod a patanor dagiti taga Piddig, nagresistir dagitoy ket nakidangadangda a situtured kadagiti Kastila. Rimmusing ti kinatan-ok ni Ilocano ta no maisakripisio dagiti kupkupikopanna a tradision ken ugali, sisasagana daytoy nga mangubuis iti bukodna a biag. Uray pay saan a nagballigi dagiti Ilocano a taga Piddig a nangparmek kadagiti kabusor a Kastila, umanayen ti panagmartsada a nagpaabagatan a nagturong iti Vigan tapno mapanda koma makisarita ken Alcalde Mayor iti nainkappiaan a wagas. Ngem bayat ti panagturongda iti Vigan, inunnaan ida dagiti Kastila a nangitunda iti naruay a napasag kadagiti nakidangadang nga Ilokano. Kasla man la nagbalin a maris dara ti karayan Bantaoay iti San Ildefonso, Ilocos Sur iti kaadu dagiti napasag. Tiniliw dagiti soldado a Kastila da Pedro Mateo, Saralogo Ambaristo, ken ti buyotda sada naidatag ken ni Alcalde Mayor Alonso Corrales y Lema. Nadusa ngarud dagitoy ken naputolan sa naibitin ti uloda iti plasa ti Vigan aglalo kadagiti nangidaulo iti yaalsa. Nupay nakakaskas-ang ti napagteng dagitoy nga Ilokano, dida nauray ti lawag nga inar-arapaapda, a ti daga nga inda dimmakelan a sigud a nakudrepan, nagbalin a sidedeggang ti wayawaya a kalkalikagumanda.

Idi Maikadua a Gubat ti Sangalubongan, naipasdek iti Piddig ti 15th Infantry. Isu a nagbalin ti Piddig a military capital ti Ilocos Norte. Nagsanay dagiti soldado tapno labananda dagiti tropa dagiti Hapon. Daytoy a grupo ti nagtitinnulong tapno mapugipog dagiti puersa ti Hapon iti Ilocos Norte ken iti amianan a Luzon. Iti agdama, makita pay laeng iti pasdek ti 15th Infantry iti plasa.

Iti panaglabas ti panawen, ti sigud a Balay ti Ili a naipasdek idi 1922 ket napabaro ken naipadakkel. Nasemento ken naikalawa dagiti kalkalsada. Nagtultuloy dagiti umili a nagmulmula iti unas (no awan unas, nalabit awan met ti Basi Revolt) ken dadduma pay a kas iti tabako, pagay ken mais.

Adu ti agkuna a naim-imas nga amang ti basi a naaramid iti Piddig ngem dagiti naaramid iti sabali a lugar. Maigapu siguro daytoy iti pannakaisagana ken pannakaluto iti tradisional a wagas a buyugan iti adu nga anus, regget ken sakripisio.

Maysa pay a maipagtangsit ti Piddig ket ti Simbaan ni Santa Ana. Naaramid iti kayo ti orihinal a pulpito a makita pay laeng iti uneg ti simbaan. Maysa ti Simbaan ni Santa Ana kadagiti tallo a simbaan ti Ilocos Norte pakairamanan ti Vintar ken Paoay a nangyalikaka ken nangpreserbar iti pulpito nga naaramid iti kayo.

Makita iti opisial a logo ti Piddig dagiti lima a banag nga isu ti mangipasimudaag iti kinabaknang ti pakasaritaan daytoy. Makita ti kampilan, ti duapulo ket tallo ti kuerdasna nga arpa, dutdot nga aramaten a pagsurat, bulong ti unas ken burnay. Ti kampilan a naibasar iti logo ti Ilocos Norte a mangipaneknek ti kinaalibtak ni Ilokano nga mangsalimetmet ti wayaya manipud pay idi panawen ti kolonisasion, impakitan ti ili a Piddig ti dina iyaannamong kadagiti tropa ti Kastila, Amerikano ken Hapon.

Nakapataud ti Piddig iti nalaing a mannaniw. Isu daytoy ni Claro Caluya a nagbalin a “Prinsipe Dagiti Mannaniw nga Ilokano”. Saan laeng nga panagdaniw ti nakabigbigan ni Claro Caluya no di ket di nagbalin pay a mabigbigbig iti pakasaritaan ti musika.

Maysa pay a maibilang a kinabaknang ti Piddig ket ni Teofilo Ildefonso. Nasursurona ti naglangoy iti Karayan Dingras. Isu ti kaunaan a Pilipino a nakagun-od iti medalia iti Olimpiada. Ti wagasna a panaglangoy iti breastroke ket inadal daytoy dagiti taga Europa. Gapu iti daytoy, inawaganda iti “Father of the Modern Breastroke”. Idi panawen ti Maikadua a Gubat Sangalubungan, nakidangadang daytoy kadagiti Hapon idiay Bataan. Pimmusay iti Concentration Camp idiay Capas, Tarlac.

Ti burnay ken unas dagiti kangrunaan a kasapulan iti panagaramid ti basi. Kalpasan a madapil ti unas, maurnong ti bennal sa maluto daytoy, Kalpasanna, maiyalison daytoy iti burnay ket maidulin iti sumagmamano a bulan. Nupay magatangen ti basi kadagiti nadumaduma a pagtagilakuan, sabali laeng ti maaramid iti pagtaengan. No agsapul dagiti bisita ti naimas nga arak, mapanda laeng iti paraangan ti balay ti ili ti Piddig ket makagatangdan iti naimas a basi.

Mannakigayyem dagiti taga Piddig isu nga alisto a kasarsarita dagitoy no gumatangka kadagiti yal-alikakada a basi.

Ti kinamaingel dagiti rebolusionario a nakipaset iti Basi Revolt, nga aginnga kadagitoy a panawen, saan a nagmawmaw ti kinabannuarda nga ita ken iti agnanayon, maipagtangsit latta ti ili ti Piddig a kas agnanayon a gameng a naisurat ken naibinggas iti pakasaritaan ni Ilokano a kankanayon a masindadaan nga matay para iti naruay a kadaraanna ken para iti pannakagun-od ti wayawaya.


(Mr. Antonino is a native of Brgy. 7 Sucsuquen, Piddig, Ilocos Norte. A former Sangguniang Kabataan municipal federation president and ex-officio member of the Piddig Sangguniang Bayan from 2002-2007, he is currently teaching at the MMSU-CTE in the secondary, tertiary and graduate school levels. He is also presently also pursuing his Ph.D.)

Comments

Popular posts from this blog

Empanada festival: A celebration of good taste and good life

By Dominic B. dela Cruz & Leilanie G. Adriano Staff reporters BATAC CITY—If there is one thing Batac is truly proud of, it would be its famous empanada-making business that has nurtured its people over the years. Embracing a century-old culture and culinary tradition, Batac’s empanada claims to be the best and tastiest in the country with its distinctive Ilokano taste courtesy of its local ingredients: fresh grated papaya, mongo, chopped longganisa, and egg. The crispy orange wrapper and is made of rice flour that is deep-fried. The celebration of this city’s famous traditional fast food attracting locals and tourists elsewhere comes with the City Charter Day of Batac every 23 rd  of June. Every year, the City Government of Batac led by Mayor Jeffrey Jubal Nalupta commemorate the city’s charter day celebration to further promote its famous One-Town, One Product, the Batac empanada. Empanada City The Batac empanada festival has already become an annua

PIDS expert says income tax cuts justified; warns gov’t of revenue loss

Proposals to amend the personal income tax schedule appear to be well-justified. However, these proposals should include measures that will allow government to recover the revenue loss from lower income taxes. Dr. Rosario Manasan, senior research fellow of state think-tank Philippine Institute for Development Studies (PIDS), said at a seminar sponsored by the Philippine Senate, that government should look for new revenue measures to compensate for the projected revenue loss that will arise as a result of the implementation of any of the various proposals to restructure the personal income tax. Currently, there are several income tax reform proposals pending in both houses of Congress. All of them, according to Dr. Manasan, have the same objective of addressing the phenomenon of bracket creep, which results from “non-indexation to inflation of personal income tax brackets”. Simply put, bracket creep occurs when employees’ income increases over time as a result of inflation. Th

PGIN honors Ilocano heroes of past, present through Heroes Walk

SPO1 Allan Lampitoc Franco of Banna, Ilocos Norte and PO2 Jovalyn D. Lozano of Adams, Ilocos Norte receive a resolution of commendation, a certificate of college scholarship grant to their family members and a P20,000 cash incentive each from the Provincial Government of Ilocos Norte represented by Governor Imee R. Marcos and Vice Governor Angelo M. Barba in recognition of their bravery and heroic acts in the Mamasapano clash in Maguindanao on January 25. Mr. Franco and Mr. Lozano were recognized on March 10 in time for the unveiling of the second batch of Ilocano heroes at the Heroes Walk located along the Sirib Mile in Laoag City.  (Lei Adriano) By Jennifer T. Pambid PGIN-CMO In honor of the heroes who brought freedom, fame and glory to the province as well as to the country in the past century, the Provincial Government of Ilocos Norte (PGIN) through the Education Department and Sirib Youth Office launched the second batch of Ilocano Heroes Walk on March 10, 2015.