Panawenen, Kaillian

Ni Rowena D. Formoso

Contributor

Kageddan ti panaglupos ti panawen ti pangbalbaliw ti pagalagadan ti Departamento ti Edukasyon. Daytoy ti mangipasimudaag ti saan nga magawidan nga pangdur-as ti biag.

Tawen 2015 ti ibagbaga da nga International Competent ta ti intero nga pagilian nga Pilipinas masapul nga sisasaganan iti aw-awagan da nga globalisasyon. Sisasagana kadin ti Pilipinas nga sumango ti karit ti sangalubungan?

Kitaen tayo man ti rupa ti benneg ti edukasyon. Babaen ti pigsa ti pwersa dagiti agkakalaing nga lider ti edukasyon, idadauluan ni Brother Armin Luistro, nasabalianen iti kurikulum. Daytoy ti aw-awagan tayo ti K to 12.

Ti K to 12 ket isu ti kangrunaan nga programa-edukasyon ni Presidente Benigno Aquino baeten ti Republic Act 10157. Daytoy ket immuna nga naiyam-amo idi tawen 2011-2012.

Daytoy a kabbaro nga kurikulum ket kalikaguman na nga amin nga agbasa ket malpasna  iti Kindergarten ken 12 a tawen iti basic education (6 years iti primarya ken 4 years iti sekundarya ken dua a tawen iti Senior High School [SHS]) tapno maikkan iti naan-anay a laing, makapataod ti makunkuna a lifelong learners ken maisagana dagiti agturpos iti maikatlo a tukad ti edukasyon para iti trabaho ken iti panagnegosyo (entrepreneurship).

Ti pagilyan tayo a Pilipinas laeng ti maysa kadagiti tallo a marigrigat nga pagilyan ti mangsursurot ti sangapulo a tawen ti basic education cycle.

Intayo man inngedan dagiti sumagmamano nga saludsod maipanggep ti programa ti edukasyon a K to 12.

1.      Kaano nga maipatungpal ti programa a K to 12?

Daytoy ket nangrugi pay laeng nga naipatungpal idi SY 2011-2012. Inawagan da daytoy idi nga Universal Kindergarten.  Daytoy nga kabbaro a kurikulum ket mangrugi iti Kindergarten agpatingga iti grade 6. Ti sumaruno nga tukad ket maawaganen iti Grade 7 (High school year 1) mga naiyimplimentar iti SY 2012-2013. Ti maudi nga lebel ket iti Grade 11 nga maiyam-amo intono SY 2016-2017 ket ti Grade 12 nga maiimplimentar intono SY 2017-2018. Ti umuna nga Batch ti estudyante iti programa a K to 12 ket agturpos da intono March 2018.

2.     Sadinno a mainayon ti dua a tawen iti hayskul?

Ti dua a tawen ket mainayon to iti uppat a tawen ti hayskul. Awagan tayo a Senior High School (SHS).

3.     Apay nga suruten tayo ti sangapulo ket dua a tawen (12) a tawen saan ket a sangapulo ket maysa (11) a tawen?

Ti sangapulo ket dua a tawen (12) ket mapanpaneknekan nga isu ti marekogkognisar ti ballasiw taaw (i.e. the Bologna and Washington Accords).

Ti pagilyan a Singapore, sursuruten na ti sangapulo ket maysa (11) nga tawen ti edukasyon, ngem sursuruten da pay ti sangapulo ket uppat (14) a tawen ti pre-university education.

4.     Sulbaren ngata ti K to 12 iti drop-out problem to eskwelaan?

Daytoy a kurikulum (K to 12) ket ipalubos na a makasursuro a nalaing dagiti ubbing tapno makabael da nga makasurot iti leksyon. Daytoy ti mangsulbar ti problema ti drop-out gapu ta aglallalo a matulungan da iti pakarigatan da a leksyon da.

5.     Ana ti mangpatalged nga dagiti nagradwar  ti K to 12 ket nalaka da nga makasapul iti trabaho?

Ti Department of Education (DepEd) ket makitulag kadagiti organisasyon ti pangngedan, iti lokal ken baniaga, gunglo  dagiti komersyo ken industriya tapno amin nga agturpos iti sirok ti K to 12 ket maipangpangruna da a maala kadagiti pagsapulan.

Dagiti agad-adal  ket masapul nga maipasa da amin a kompitensi tapno makaala da ti Certificate of Competency (COC’s) ken National Certification (NC’s I,II). Dagitoy ket maiyannatop iti regulasyon nga ipaay iti TESDA wenno Technical Education Skills Development Authority.

6.     Kasanu nga matulungan iti programa a K to 12 dagiti estudyante nga agngayangay nga ag-kolehiyo?

Ti programa a K to 12 iti makunkuna nga Basic Education Curriculum ket maiyannatop iti College Readiness Standards nga maiyannatop met iti pagalagadan ti Commission on Higher Education wenno CHED,nga nagisimpa kadagiti kompitensi nga kasapulan dagiti agradwar iti K to 12 tapno maisagana da iti kolehiyo. Ipayababa ti CHED dagiti makunkuna nga general education subjects iti k to 12, tapno masigurado ti pannakaisuro dagiti kabagasan nga kompitensi para kadagiti agbasbasa. Daytoy ti mangitunda ti pannakapayababa ti bilang ti tawen ti panagbasa iti kolehiyo, nga agbunga met ti pannakapabassit ti gastwen dagiti nagannak nga agpabasa.

7.     Kasanu met ngarud ti mainayon nga dua a tawen a gastwen dagiti nagannak?

Ti mainayon a Grade 11 ken Grade 12 ket maited nga libre iti amin nga publiko nga eskwelaan.

Iti tulong ti CHED, ipamuspusan na nga pababaen ti panagbasa iti kolehiyo. Tumulong pay ti TESDA nga maaddaan dagiti agradwar ti makunkuna nga National Certification (NC), tapno matulungan dagiti agradwar iti nalaklaka a panagsapol  da iti trabaho da.

8.     Kasapulan kadi a dumalan nga umuna iti Kindergarten ti agbasa sakbay nga ag-Grade 1?

Wen. Nakalanad iti Republic Act No. 10157 wenno ti Kindergarten Education Act, nga masapul a dumalan nga umuna ti Kindergarten ti ubing nga agbasa kas paset ti Basic Education System nga isu met ti pasaporte ti ubing ti pannakaawat na iti Grade One.

9.     Mabalin kadi nga agrapit ti Day care Program iti LGU’s ken DepEd Kindergarten?

Awan ti pangrapit na. Dagiti Day Care ti LGU’s ket ugguren da dagiti ubbing nga agtawen uppat (4) agpababa, idinto ta ti DepEd Kindergarten Program ket isuruda dagiti ubbing nga agtawen lima(5).

10. Dagiti kadi estudyante ti mangpili iti alaen da nga kurso wenno DepEd ti mangngeddeng, wenno dumalan da ti makunkuna nga assessment wenno pannubok?

Dagiti ubbing ti dumalan iti naduma-duma nga pannubok base iti napatibker nga kompitensi. Mairaman ditoy ti Aptitude test, Career Assessment Exam wenno Occupational Interest Inventory iti lebel sekundarya. Dagitoy ti mangpaneknek ti kabaelan ken kinalaing dagiti agad-adal.

Adda panagkakasilpo na manipud Kindergarten agpatingga iti Grade 12. Agpatinggan iti teknikal nga agtultuloy ti nangato a tukad iti kolehiyo. Agtitinnulong ti DepEd, barangay ken NGO’s para ti us-usto nga pannakaiyam-ammo ti programa nga K to 12 agpatingga ti naan-anay nga pannakaaramat daytoy a programa.

Ti naan-anay nga pannakaadaptar iti K to 12 ket isu ti mangsungbat ti pagkasapulan tapno mapasayaat ti kinalaing ken kinasirib dagiti agbasbasa nangnangruna ti agdama a karit ti sangalubungan (ASEAN Integration). Saan nga umiso ti sangapulo a tawen nga sikulo ti panagbasa. Kas pammaneknek, dagiti Pilipino a mapan agtrabaho diay ballasiw taaw ket saan nga insigida a marekognisar a kas propesyunal gapu ta ti sangapulo a tawen ket saan nga isu ti pagrukudan iti intero a lubong.

Ti saludsod nga intayo man ngarud idasar iti amin nga kakailian, saan ngata a panawenen, gayyem?

(Ni Mrs. Formoso ket madama nga maestra iti Ilocos Norte Regional School of Fisheries—Ed)