Kammayet dagiti literature Ilokana ken kultura iti amianan

(Third of a series)

NABILEG nga impluensia ti pugon ni Hidalgo iti Bannawag. "Inspirado da Mario A. Albalos, Amado I. Yoro ken Francisco T. Ponce nga agsurat iti Bannawag kadagitoy a panawenda idiay Hawaii. Daniw, sarita, salaysay, damag ken dadduma pay. agsasallupang dagiti pasangpeten ti Bannawag a sinuratda, banag a makapasayaat ti Bannawag. Madlaw, maymaysa ti misionda: ti agsurat." [Ban. Hulio 4, 1977]

 

[Kadagita a panawen, binangonmi ti Aloha Saluyot Club - Innuram - innadal, panagsisinnukat ti pampanunot ken idea. Kameng: Mario Albalos, Francisco Ponce, Rhuddy Castro, Felipe Abinsay, Jr., Elias Yoro, Mel Gonzales, Amado Yoro, sa simmaruno a timmipon da Andrea Baptista, Carlo Laforga. Nakasurat amin dagitoy malaksid kada Rhuddy, Elias, idinto a nakamaysa ni Abinsay iti saritana a "Pamadpadasan", ngem nagballigi ketdi iti politika iti Hawaii. [Nakanobela da Amado, Mario, Francis, Andrea] Ti Aloha Saluyot ket kasla maysa a ramay ti Gumil Hawaii, a saan ketdi a sabali a grupo. Albalos, Adviento, Bueno, Ponce, Ulibas, Yoro: Aktibo."Dua pay a tawen manipud ita [1977] wenno masapsapa, makaawattayo ti nabaked a nobelada—saan a bale no asino kadakuada ti umuna—dakkelto la ketdi ti masao ti nobelada ti PUDNO a kasasaad dagiti Filipino iti Hawaii. Nasaysayaat met laeng a makita dagiti padada nga Ilokano ditoy Filipinas dagiti ar-arapapenda iti Hawaii". Ban. Hulio 18, 1977. Ban Hulio 25, 1977: Albalos, Ponce, Yoro: Di pagduaduaan a ni Albalos ti kasarangsangan ita a mannurat iti Hawaii. Kasla ages-estoria a marino.

“Iti sabali a bangir, ni la ketdi Amado Yoro, ti number one poet laureate in reisidence iti Hawaii—nasken a makoronaan a poet laureate. Isingasingmi nga agsurat koma ni Amado kadagiti sarindaniw, tay magnum opus maipapan kadagiti Filipino ken Asiano ken dadduma pay a nagdappat iti Hawaii—agtalaytayto ti naganna iti URAT DAGITI KAPUTOTAN—inggana iti inggana.” Mas natural ken Ponce ti makapatawa. Ad-adda koma a debelapenna dagiti nakaay-ayat a tattao iti Hawaii" [Nobelistan ni Ponce]

***

PUGON- AGOSTO 29, 1977 ABABA A NOBELA NI YORO, RUMMUAR ITI SETIEMBRE 5 NGA ISYU TI BANNAWAG: "ADDA PITPITING A NAPAN IDIAY HAWAII **** ASINO TI SAAN NGA INSPIRADO. A positive and very inspiring comment of an Associate Editor of Bannawag, a well known writer! Very constructive challenges. I keep on writing, not to publish, but just to satisfy myself in expression of my thoughts and feeling.

Damok a daniw iti Hawaii: rendered to a Miss Charity Queen, Our Lady of the Mount BY THE INVITATION OF MRS. PACITA CABULERA SALUDES. That Sept Labor Day 1971- I was given a privilege to speak about poetry writing - Gumil Hawaii seminar/workshop My first Mother's Day and Fathers' day poems were selected number 1, it was an actual deliberation at the KAIM RADIO STATION. TI GUMIL HAWAII NGA IPANGULUAN NI MRS. PACITA CABULERA SALUDES TI IMMUNA A NAGKAMENGAK A GUNGLO A NAKIKAMENGAK. NAGPAAYAK A KAS SARHENTO, SA 10 YEARS VICE PRESIDENT, NAGSEKRETARIOK ITI NABIIT, NAGPAAY A CHAIRMAN DAGITI NADUMADUMA A KOMITE A PAKAIRAMANAN TI LITERARY SEMINAR/WORKSHOP, DRAMA, LIBRO, DADDUMA PAY.

***

My "Lasag ken Kararua ti Daniw", was selected as Number 1 among the dandaniw nga impablaak ti Bannawag [approximately 97 poems] iti unos ti makatawen - Ulopan Literary Award -Sponsored by Rene Redilla from Pangasinan but a resident in Guam, also a contributor to Bannawag in the 60's and 70's Lasag ken Kararua ti Daniw, 1st prize Published by Bannawag in November 1994. 2nd- Roland Bueno; 3rd Lorenzo Tabin Wen, addaakon iti Hawaii: maysa nga aldaw, dua, tallo; maysa a lawas, dua wenno tallo; maysa a bulan, dua wenno tallo - pumapaut - umad-adayo ti giwang ti panawen a kaawan iti daga a nakayanakan - pannakayadayo - maysa nga ipupusay ken isisina a sibibiag.... ILIW..... LAGIP

HULIO 30, 1971 ISASANGPETKO ITI HAWAII 

[KINNAN TI ANAY daytoy paset ti journalko]

Maysa nga urat [sugat]……ti biag iti pannakayadayo kadagiti patpatgen iti biag. Saan nga awan ti lua sakbay ken kalpasan ti panagpipinnakada. Uray no adda talged ken kari iti ipapanaw, kasla dakkel nga awang ti nagbaetan iti pannakayadayo. Saan nga awan ti liday, segga ken iliw iti disso a napanawan iti kailokuan, dagiti nakairuaman a buya ti nakaparsuaan, gagayyem ken ipatpateg.

Di mailibak ti nalawa ken nawatiwat a nagbaetan a baybay. Di malibak ti saem ti panagmaymaysak; di mailibak a narigat nga iruam ti bagi ken sursuruen ti makilangen iti kabarbaro nga aglawlaw. Mabalin a kunaen a baro a pannakipasngay daytoy ta agdadamoka wenno ita laeng a mamulagatan ti lawag ti sinamar ti init nga inayam, ngem biddut met ngarud no ibaga a kasta, ta naimbag pay ti kaippasngay a maladaga ta inosente wenno awan pay ti ammona iti banag iti aglawlawna.

Nasakit a kinapudno ta kabarbaro a lugar, agbalinka a ganggannaet ken masmasdaaw ket awan sabali nga aramiden no di ti agpalpaliiw kadagiti nasangpetan a kababalin. Narigat ti magna iti di nakairuaman a dalan. Dagitoy ti mariknak idi kadagiti immuna nga aldawko ditoy daga nga aw-awaganda iti “Isla Ti Paraiso”.

Ngem makaay-ayo met dagiti binatog ni Mark Twain [Samuel Clemens] iti panangiladawanna: "Hawaii as a cradle of beauty and happiness - a paradise" Wen, ti Hawaii a "Crossroad of the Pacific", sabali pay a nagan: "Melting Pot of the Pacific"; Aloha State ken the 50th State" Mangrugin a desdesak ti dalan ti kaikarian toy anak ti Tapao - maysa nga ambisioso, tawataw kadagiti adu a panagbirok....

Naisadsadak iti plantasion ti kaunasan. Dua a doliar ti maysa nga oras ti sueldo. Naigamerak iti nadumaduma a puli.Tudo, saniit ti init, lutlot ken kapitakan—adda man mabati a tugot wenno awan—maysa daytoy a panagsawar ken panangipasdek ti kaikarian - kas apoko, wenno saringit ti sakada - magna dagiti saka a Kayumanggi [kas ken ni Cartaphilus[Wandering Jew] - dagiti panagsawar: Siak wenno sika, agballigi ken dumur-as wenno mapaay - agpapadatayo a ganggannaet ken imigrante: umay met makipagindeg iti maikadua a taeng: saantayo a pulos naitugot ti umuna a taeng, ngem patiek, ket patiek unay, adda naitugottayo a kababalin, galad, dagiti balor ken kannawidan ni Ilokano: nagaget, naandur, natiped, ken saan a nalaka a maupay. Adda ti taeng iti puso ken kararua ken bagi a mismo ti tao: ni Ilokano - wenno iti sibubukel a puli a Kayumanggi] 

(To be continued)