Taldiap ti komunidad ken siak; napili personal a pasamak ti biagko—ti GUMIL Hawaii

[Taldiap dagiti umuna nga aldawko iti Hawaii, Hulio, 1971. No Kason a nammuak nga adda Gunglo Dagiti Manurat nga Ilokano iti paraiso iti Hawaii, panid 9-11 9Nairaman iti Antolohia ti GUMIL HAWAII ITI SANGAPULO A TAWEN [Gumil Hawaii in a Decade]. Dagiti Editor: Mario Abinsay Albalos, Pacita Cabulera Saludes, Amado Ilar Yoro, Gumil Hawaii 1981.)

ADDAAK pay la iti Plaza Salcedo, Vigan, Ilocos Sur dayta a malem iti Hunio 1971, a kaduak ti maysa kadagiti kasingedan iti biagko ta sakbay nga agluasak ngaminen nga agpa-Hawaii iti Hulio 30, 1971, nasken nga agpakadaak kenkuana. Iti dayta a malem, nabasamin iti Bannawag a nabuangayen ti Gumil Hawaii !

 

“No kasta nagmaymaysaanen dagiti mannurat nga Ilokano iti Hawaii iti pannakabangon ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano,” kinuna ti gayyemko.

“Wen, ket babaen daytoy a damag, nakapagsapatan dagiti nabutosan nga opisial ken nalpas payen ti umuna a seminar/workshopda,” insilpok.

“Birokemto ida. Tumiponkanto met. Naimbagto pay ta mainayonkanto kadakuada idinto ta pukawnaka ti Gumil Sinait, Gumil Ilocos Sur ken Gumil Filipinas. Uray no kasta ammok ken ipasnekyonto ti agssurat. Punnuenyonto ti Hawaii kadagiti sinuratyo. Agbalinkayonto a nalatak. Ngem saankayonto koma a mangliplipat iti dagatayo.”

Addanto met panawen a maysaak kadakuada,” nakunak, ti ititiponko iti Gumil Hawaii ti kayatko a sawen.

Adda apal, karayo ken seggak. Maganatanakon a makadanon iti Hawaii. Sabagay, aldaw laengen ti ur-urayek ket agtayabkamin iti adingko ni Elias nga agpa-Hawaii.

Intalagak met ti ngpa-Vigan, Ilocos Sur ta kayatko ti agpakada iti napateg a gayyem. Padak nga agduyos iti panagsuratan. Kas kaniak, kameng met iti Gumil Ilocos Sur. Maestra.

Inkakaubingak ti agbasa iti Bannawag. Biblia ti immuna a binasbasak ti paset ken bersikulona. Idi kuna, nakaritak laengen nga agsuratsurat iti berso, linia ti daniw, salaysay ken sarita. Impadasko metten ti agsurat ken agipatulod iti programa iti radio kas iti Lagip ken Ayat, Lagip Iti Napalabas, Agpaay Kenka, No lumnek Diay Init ken dadduma payen.

Pinadasko metten ti Bannawag. Saan a dagus a naipablaak dagiti gapuanak. Ngem idi Agosto 1966, naipablaak ti daniwko a “Bay-annak Nga Aglailo”. Nagrugin dita ket dimmakkel ti arapaapko ken bimmileg ti namnamak. Diak nagsarday. Intuloyko ti agsursuro. Nakikamengakon iti Sinait Writers Association, sa ti Gumil Sinait.

Ammok nga agkikitakaminto! Nakunak iti bagik a ti Gumil Hawaii ti kayatko a sawen. Sigud nga am-ammok ni Mrs. Pacita Saludes nga isu ti nangilungalong iti pannakabukel ti Gumil Hawaii ken isu ti napili a presidente. Naminsan idin a nagbalin a resource speakermi iti maysa a seminar/workshop nga inangay ti Gumil Sinait idi adda pay iti Filipinas [naikamang iti Ubbog, Sinait, Ilocos Sur].

Ni Mrs. Saludes idi ti napusgan nga agsarita maipapan iti panagsuratan iti salaysay. Naaramid ti nasao a seminar/workshop iti Hillside Café & Restaurant iti Sinait, Ilocos Sur. Ammok a maysa idi ni Mrs. Saludes kadagiti lider ti gunglo dagiti mannurat nga Ilokano iti Filipinas, kas iti Gumil Abra ken Gumil Filipinas. Maysa a mannursuro iti Abra Valley Colleges iti Bangued, Abra.

“Maysaakto met kadakuada,” naulitko manen iti bagik. Nagsibo ti arapaapko a makapanak koman daras iti Hawaii. Kayatko ti makipulapol dagiti datin nga am-ammok babaen kadagiti sinuratda iti Bannawag, dagiti Kailokanuan sadiay.

Simmangpetak ditoy Hawaii idi Hulio 30, 1971. Ilokano ti nasangpetak a pagsasao dagiti makapulapolko. Kadagiti radio ken telebision, ti met la nakaiuramak a pagsasao ti maus-usar. Maiwarwaragawag KAIM Radio ti kaaddan ti Gumil Hawaii. Agaw-awisda iti tumipon. Nalatak a nagan dagiti parairakurak pakairamanan da Appo Felipe Madarang, Antone Cacatian, Rev. Matias Miguel, Rev. Juan Dahilig ken Mrs. Pacita Saludes.

Iti maysa a malem, maysa nga awag ti naawatko manipud iti dati a kalugaran ken nasinged pay la a kabagiak idiay Tapao, ngem agnaeden iti Waipahu, Hawaii, ti nagkuna kaniak nga “Adda ni Mrs. Saludes ditoy balay ita a malem. Kayatnaka kano a kasarita, kasaom?”

“Ala man ngarud bareng no malagipnak pay…..wenno am-ammonak pay,” kinunak. Diak ngamin namnamaen no matandaanannak pay iti kaadu nga asikasuenna. Nakitkitak met ketdi idi maikatlo a pannakaangay ti komperensia ti Gumil Filipinas a naangay iti Dona Gregoria S. Rivera Library & Museum idiay Vigan, Ilocos Sur idi Mayo 26-27, 1967. Isuda ti nangibagi iti Gumil Abra.

Ket nagsaritakami nga agpayso ken ni Mrs. Saludes iti telepono!

Inyawisna kaniak dagitoy:

Agosto 29, 1971: Damok nga atendaran ti miting ti Gumil Hawaii a naangay iti 1820 Ahuula St., Honolulu, Hawaii iti pagtaengan da Rev. ken Mrs. Matias Miguel. Ditoy a miting ti nakaam-ammuak ti sumagmamano pay a kameng ti gunglo. Iti dayta met la a tawen a pannakaangay ti Literary Seminar and Workshop, maysaak kadagiti nagsarita maipapan iti panagsuratan iti daniw

Setiembre 11, 1971: dinaniwak ti Miss Charity Queen Her Majesty Queen Lina I [Saludes] iti Filipino Catholic Club. Daytoy ti umuna a panagdaniwko iti entablado iti Hawaii nupay datiak a nagdandaniw idiay Filipinas sakbay nga immayak iti Hawaii. Nakooronaan ni Miss Lina Saludes a Miss Charity Queen iti simbaan iti Our Lady of the Mount Hall, Kalihi.

Kas kunakon, maysa a gundaway ti panagdaniwko. Ammok a maituloyko ti nasged nga arapaapko. Ken manen, nagdandaniwakon iti Filipinas kadagiti nadumaduma a pasken a pakairamanan ti piesta ti bario, programa ti Sta. Cruz Writers Guild. Ti panagsapata dagiti kameng ti Beta Sigma Upsilon Fraternity a nagkamengak iti Divine Word College of Laoag, Laoag City, ken dadduma pay.

Nangrugin a naipulapolak kadagiti kadaraan. Keti daydi Gumil a pinanawak iti Filipinas, asideg la unay a kapada ti Gumil Hawaii a naam-ammok ditoy daga ti paraiso. Maysa a gundaway daytoy a nanglukat ti ‘ridaw’ a sumrek iti dakdakkel a komunidad dagiti Filipino ken sabali a puli iti Hawaii.

Gumil Hawaii – Literatura Ilokana. Addan ti Gumil-aweng!